De SMART methode is een essentiële tool voor het formuleren van duidelijke en haalbare doelen. Veel mensen zijn bekend met de term, maar worstelen vaak met de daadwerkelijke toepassing ervan. Om die reden wordt er ook mee geoefend in een training timemanagement. Het formuleren van SMART doelen is vergelijkbaar met het denkproces van een banketbakker die specifieke vragen stelt om een duidelijk beeld te krijgen van de wensen van de klant. Door doelen specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden te maken, krijgen we een helder pad voorwaarts en vergroten we de kans op succes.
Inhoud
SMART doelen formuleren
Denk als een banketbakker
Als ik tijdens een training timemanagement vraag wie de SMART methode beheerst zie ik altijd cursisten schuchter ja knikken om vervolgens diep in het geheugen te graven en daar blijft het bij. SMART doelen formuleren is in feite denken als een banketbakker. Als je aan hem zegt:”Doe mij een taart!”, dan zal hij vragen gaan stellen om helder te krijgen wat precies de bedoeling is en wanneer hij de taart moet leveren.
SMART doelen formuleren en succes
Je hebt succes als je je doel bereikt
In 1979 werd in de examenklas van de MBA studie aan Harvard de vraag gesteld: “Heb je schriftelijke doelen gesteld en een plan gemaakt voor het bereiken ervan?”
84% van de hele klas had helemaal geen doelen gesteld.
13% van de klas had schriftelijke doelen gesteld, maar geen concrete plannen.
3% van de klas had zowel schriftelijke doelen als concrete plannen
Resultaat van SMART doelen formuleren
Er was verschil in inkomen
13% van de klas die schriftelijke doelen had gesteld maar geen plannen had gemaakt, verdiende 2 keer zoveel als de 84% die geen doelen had gesteld. De 3% die zowel schriftelijke doelen had geformuleerd én concrete plannen had gemaakt verdiende zelfs 10 maal meer dan de 84% die geen doelen had gesteld.
SMART doelen zorgen voor grip
Doelen SMART maken geeft richting
SMART doelstellingen helpen je om grip te krijgen op het bereiken van resultaten of een situatie waarin jij je uiteindelijk wilt bevinden. SMART is een afkorting die we ook wel een mnemoniek noemen: een afkorting met als doel om een betekenis te onthouden. SMART staat voor:
S: Specifiek
M: Meetbaar
A: Acceptabel of aanvaardbaar
R: Realistisch
T: Tijdgebonden
Wees heel specifiek
“S” van SMART doelstellingen
Stel jezelf de volgende vragen: Hoe smaakt, ruikt, oogt, voelt of klinkt het gewenste resultaat? Aan welke eisen voldoet het resultaat? Wat moet zijn voltooid of bereikt? SMART doelen moeten zo eenduidig en zo concreet mogelijk zijn geformuleerd. Om zo scherp mogelijk te formuleren kun je de vakantietest doen. Stel, je gaat op vakantie en moet een ander vragen om het door jou gestelde doelen te bereiken. Weet je dan dat het eindresultaat aan je verwachting voldoet? Als jij terugkomt van vakantie het niet de bedoeling dat een deel van het werk opnieuw gedaan moet worden omdat het resultaat toch net wat anders is dan gewenst.
Maak het altijd meetbaar
De “M” van SMART doelstellingen
Onder welke (meetbare/te observeren) voorwaarden of vorm kun je stellen dat het doel is bereikt? Om SMART doelstellingen meetbaar te maken kun je kwantificeren.
SMART doelen voorbeelden
Dus niet ‘Ik wil afvallen’, maar ‘Ik ben op datum x 12 kilo afgevallen’ en niet ‘Ik wil gaan sparen’ maar wel ‘Ik heb EUR 12.960,- gespaard op datum x’.
Let op: uiteraard is niet alles kwantificeerbaar. Denk bijvoorbeeld aan ‘Ik wil gelukkig zijn’. Hoe maak je een gevoel meetbaar? Desondanks is het belangrijk om te werken met meetbare doelstellingen. Je kunt dan denken aan onderliggende doelen als je het hebt over gevoelens. Voordat je SMART doelen gaat formuleren kun je de volgende vraag stellen: ’Wat zijn factoren die bijdragen aan mijn geluk, en kan ik die meetbaar maken?’
Doelen moeten acceptabel zijn
De “A” van SMART
Zijn SMART doelen acceptabel voor jezelf en je omgeving, de doelgroep en/of management? Hierbij spelen ook je waarden een balangrijke rol. Denk bijvoorbeeld aan risico’s nemen met beleggingen, teveel tijd steken in hobby’s, te lang bezig zijn met onderzoek, etc. Gebruik altijd je gezonde verstand!
Wees realistisch!
De “R” van SMART doelstellingen
Het is niet realistisch om ongetraind over 2 maanden een marathon te lopen. Het is misschien wel realistisch om over 2 jaar een marathon te volbrengen. SMART doelstellingen moeten haalbaar zijn. Het is belangrijk dat je jezelf niet overschat. Ken je talenten en tekortkomingen. Wat mezelf betreft: het heeft geen zin om als SMART doelstelling de eerste plaats bij clubkampioenschappen van de tennisvereniging te formuleren. Ik mis talent! In een zakelijke omgeving zie ik vaak dat SMART doelen niet realistisch zijn omdat er te krap wordt gebudgetteerd of te optimistisch wordt gepland.
Tijdgebonden met een datum
De “T” van SMART doelstellingen
Wanneer (in de tijd) moet het doel bereikt zijn, op welke datum? Stel termijnen anders bereik je nooit je doelen! Gebruik altijd een datum (en desnoods een tijdstip)!
SMART doelstellingen voorbeelden
Bijvoorbeeld: ‘Ik wil dat voor Koningsdag mijn badkamer is verbouwd’ of ‘Op 1 december 2025 heb ik mijn studie afgerond’. Kortom: tijdgebonden is een datum! Er bestaan geen agenda’s met een aanduiding als ‘medio volgend jaar’; ‘eind volgende week’; et cetera.
De SMART methode toepassen
01. Formuleer doelen als voltooid
Een doel is een bereikte status
Wanneer je SMART doelstellingen formuleert moet je uitgaan van de situatie of het resultaat zoals het uiteindelijk moet zijn. Een voltooide vorm dus. Een verkeerd voorbeeld van een SMART doelstelling is: ‘ik ga vanaf morgen 5 kilo afvallen’. Een goed voorbeeld is: ‘Ik ben op 10 mei aanstaande 5 kilo afgevallen’.
02. Elk SMART doel is 1 doel
Formuleer elk SMART doel apart
Wanneer je verschillende SMART doelstellingen hebt moet je ze separaat beschrijven. Combineer niet verschillende SMART doelen in één formulering.
Niet SMART geformuleerde doelstellingen: “30 juli a.s. is het houtwerk van mijn huis geschilderd binnen een budget van € 1.500,00 en is mijn schuur opgeruimd’.
SMART methode voorbeeld zoals het hoort: “30 juli a.s. is het houtwerk van mijn huis geschilderd binnen een budget van € 1.500,00” en “30 juli a.s. is mijn schuur opgeruimd.” Door het apart formuleren van SMART doelen is dat in een later stadium het makkelijk is om in kaart te brengen welke acties voor welke doelen bestemd zijn.
03. Werk en leven
De SMART methode is universeel
Je kunt SMART doelen stellen op veel verschillende vlakken. Zowel zakelijke als persoonlijke doelen. Pas het universeel toe. Voorbeelden van toepassingen:
1. KPI’s en doelstellingen van teams
2. Educatie, leren, competenties en vaardigheden
3. Carrière ontwikkeling
4. SMART leerdoelen
5. Financieel, pensioen en bezittingen
6. Gezondheid, welbehagen, reizen en vakanties
7. Relaties, netwerken, familie en sociaal
8. Levensvisie, waarden, godsdienst en spiritualiteit
10. Gebruik van tijd en work-life balance
Je hebt succes als je jouw doelen bereikt. Voor de een is dat vakantie in Nieuw-Zeeland, voor de ander is dat eens per week bami eten bij de Chinees. Het ene SMART doel is niet beter dan het andere SMART doel; het gaat om voorkeuren. Succes ziet er voor iedereen anders uit! We kunnen als we de SMART methode toepaasen beter prioriteiten stellen en de juiste acties bepalen die ons succesvol maken. Maar… gedraag je proactief! Je bereikt geen doelen door te wachten tot zich een wonder voltrekt. Leg om te beginnen je SMART doelen vast! Door ze uit te schrijven denk je er beter over na.
04. Hou je SMART doelen in beeld
Wat je niet ziet vergeet je
SMART doelen bereiken gaat makkelijker wanneer je ze visueel maakt en in beeld houdt. Je word dan dagelijks aan je SMART doelen herinnert.
Een methode die veel in Japan wordt gebruikt is SMART doelen formuleren met een Darumapop. De pop verbeeldt de boeddhistische monnik Bodhidharma. Vaak is de Darumapop gemaakt van papier maché en voorzien van kleurrijke lak. De pop is het symbool van doorzettingsvermogen en veerkracht. Als je een zakelijk of persoonlijk doel wilt bereiken tekent je één oog van de pop in. Als het doel is bereikt teken je het andere oog in.
Zowel het intekenen van het eerste oog – het stellen van het doel – als het intekenen van het tweede oog – het bereiken van het doel – zijn plechtige momenten. Men verbindt zich aan een wens en doet daarna alles eraan om deze in vervulling te laten gaan. Er is een keuze gemaakt om een bepaald doel te bereiken. En om dat doel te bereiken heeft koersvastheid, doorzettingsvermogen en veerkracht nodig. Men zal tegenslag en ‘zijwind’ trotseren.
