Ontdek de kracht van goede tekstopmaak. Als je jouw teksten goed opmaakt, verbeter je niet alleen je leessnelheid, maar ook je begrip. Het kunnen opmaken van je tekst is een essentiële vaardigheid die je helpt om informatie beter en sneller te begrijpen. Dus leer de kneepjes van het vak en maak je teksten leesbaarder en aantrekkelijker zodat je optimaal profiteert van geleerde vaardigheden uit de cursus snellezen. Met de juiste tekstopmaak, wordt informatie helder en begrijpelijk en kun je het beter onthouden.
Inhoud
Pas de tekstopmaak aan en lees sneller
Bezint eer ge print! In de cursus snellezen zien wij dat de layout en tekstopmaak bepalend zijn voor het leestempo en het begrip van teksten. Naast het schrijven van goede teksten is de opmaak van tekst dus belangrijk. Ontvang je een tekst in Word? Pas ‘m vooral aan!
Wat is tekstopmaak?
Tekstopmaak is het verfraaien en goed leesbaar maken van de platte tekst met als doel dat die optimaal kan worden gelezen. Onder platte tekst verstaan we grote stukken tekst. Vaak wordt ook de term ‘broodtekst’ gebruikt. Dit verwijst naar lang vervlogen tijden waarbij drukkers teksten moesten zetten met lood en hun ‘brood’ verdienden met het zetten van lange teksten. Typische voorbeelden van platte tekst (cq broodtekst) zijn de lopende teksten in een roman of bijvoorbeeld grote stukken tekst in een zakelijk document.
Wat is layout?
Onder layout verstaan we de opmaak van een pagina. Dat gaat niet alleen over tekst maar ook over beeld, gebruik van kleur en de positie van (kolommen) tekst op een pagina. tekstopmaak is een onderdeel van de layout. Tekstopmaak maakt deel uit van de layout.
Layout en tekstopmaak van zakelijke teksten
Voor de meeste mensen geldt dat ze gebonden zijn aan de huisstijl van de organisatie waar ze voor werken. Het is niet de bedoeling om daarvan af te wijken en een andere indeling van het vlak te gebruiken dan al is vastgelegd. Toch zie ik geregeld dat binnen de kaders van een huisstijl veel mogelijk is en ruimte is voor verbetering. Hierbij mijn tips:
01. Maak je regels niet te lang
Weet je nog de begindagen van het internet te herinneren? Kun je jezelf nog websites voor de geest halen die ontzettend lange regels hadden? Probeer gemiddeld 10 à 13 woorden per regel te gebruiken. Teksten met meer dat 16 woorden gemiddeld per regel vinden we moeilijk leesbaar en gaan ten koste van leessnelheid en begrip.
De bovenstaande tekstopmaak heeft om en nabij 10 à 11 woorden gemiddeld per regel. Dat is een regellengte die de meeste lezers als prettig ervaren.
Hierboven zie je een voorbeeld van een tekst met veel woorden per regel. Zeker bij lange teksten wordt dat door lezers als vermoeiend ervaren. Lezers vinden het lastig om aan het einde van de regel het begin van de volgende regel te vinden. Als je op één pagina 34 keer moeite moet doen om het begin van de volgende regel te vinden raak je sneller vermoeid.
Om te voorkomen dat je tekstopmaak uit te lange regels bestaat kun je ervoor kiezen om de tekst smaller te zetten of in plaats van één brede kolom te werken met twee kolommen. In tijdschriften en kranten is dat een gangbare praktijk.
02. Vermijd een diapositieve tekstopmaak
Lange teksten die diapositief zijn opgemaakt (lichte tekst op een donkere achtergrond) zijn vermoeiend om te lezen. Alleen bij heel korte teksten, zoals bewegwijzeringen, werkt het goed. Bijvoorbeeld in de NS Stations of de ANWB borden langs de rijkswegen.
Letters die diapositief zijn gezet worden als groter ervaren. Onder andere om die reden wordt diapositieve tekst gebruikt bij bewegwijzeringen.
Wanneer je bovenstaande tekstopmaak vergelijkt met de diapositieve tekst kan het zijn dat je het idee hebt dat witte letters groter zijn. Dat zijn ze niet.
03. Tekstopmaak, interlinie en marge
Het is milieuvriendelijk om meer tekst op een bladzijde te plaatsen. Het gaat, als je niet uitkijkt, ten koste van de leesbaarheid. Zorg ervoor dat de ruimte tussen de regels groot genoeg is. Deze ruimte noemen we interlinie. Er zijn snelleestechnieken die het het beste toepasbaar zijn wanneer er voldoende ruimte is tussen de regels. Dat is niet voor niets. Interlinie is écht bedoeld om de lezer te helpen!
Hierboven zie je een tekstopmaak met een te krappe interlinie. In de tekst hieronder is de interlinie ruimer. Als je door je oogharen kijkt dan zal je bij onderstaande tekst duidelijker zwart-witte lijntjes zien dan bij bovenstaande tekst. Dat is een goede test om te bepalen of je tekstopmaak voldoende interlinie heeft.
Veel zakelijke lezers maken annotaties. Zorg ervoor dat er links en/of rechts van de tekst marge is (zoals hierboven). Daarmee verklein je de kans dat teksten té rommelig worden tijdens bestudering. Hou er ook rekening mee dat teksten vaak worden geperforeerd.
03. Kies lettertypes met een grote x-hoogte
Een lettertype met een grote x-hoogte heeft relatief korte stokken (k, l, b, d) en staarten (j, p, q). Deze lettertypes lezen het prettigst en maken het makkelijker om voldoende interlinie te gebruiken. De x-hoogte is de hoogte van de onderkast x (kleine letter x).
Links is het letertype Georgia en rechts is het lettertype Garamond gebruikt. De stokken van de Georgia zijn hoger en de staarten van de Garamond zijn lager. Daarmee is de hoogte van beide lettertypen vergelijkbaar. Toch vinden de meeste mensen de Georgia prettiger leesbaar. De x-hoogte is aanzienlijk groter terwijl beide lettertypen zijn gezet in hetzelfde corps. Een lettertype met een grote x-hoogte kan vaak iets kleiner worden gezet zonder aan leesbaarheid in te boeten.
04. Het corps is tussen de 9 pt. en 12 pt.
Tekst moet leesbaar zijn. Zet lopende tekst niet te klein. Leesbaarheid is mede afhankelijk van de x-hoogte van je lettertype zet je een tekst. Een tekst met een grote x-hoogte kan op een grootte van 9 pt. worden gezet. Dat is de ondergrens. De meest voorkomende formaten in huisstijlen zijn 10 pt. of 11 pt. Een voetnoot kun je kleiner zetten maar wees daar terughoudend in. De absolute ondergrens is 7 pt. voor voetnoten. Stel dat je teveel woorden op een regel hebt en het corps is 9, dan kun je voor bijvoorbeeld een corps van 11 kiezen; de letters worden groter waardoor er ook minder woorden op een regel staan. Zorg er dan wel voor dat je nog steeds voldoende interlinie hebt.
05. Ga zorgvuldig om met koppen
Koppen zorgen voor hiërarchie en zijn dus bepalend voor hoe de informatie wordt waargenomen. Koppen hebben als doel te laten zien welke indeling van een hogere orde is. Met Word is de verleiding groot om koppen op allerlei manieren vorm te geven. Denk in de eerste plaats altijd aan gebruikersgemak! De taaladviesdienst stelt bijvoorbeeld dat hoofdstukken in kleinkapitalen kunnen worden gezet en dat de tekstopmaak van subparagrafen cursief kan zijn. De praktijk leert dat lezers een hekel hebben aan onrustige teksten en dat het de concentratie verstoord.
Hou het simpel en volg onderstaande richtlijnen
– Ga ervan uit dat je 5 formaten nodig hebt
– Alle koppen zijn hetzelfde lettertype als de platte tekst
– Alle koppen zijn bold of alle koppen zijn regular; ga niet mixen
– Bepaal het formaat van de kleinste kop (Kop 5) en werk naar Kop 1 toe
– Je kleinste kop (kop 5) gebruik je voor bij bijvoorbeeld tabellen of citaten
– Je kleinste kop is 2 pt. groter dan je platte tekst. Bijvoorbeeld 12 pt. t.o.v. 10 pt.
– Kop 4 gebruik je voor ongenummerde alinea’s en is 4 punten groter dan Kop 5.
– Kop 3 is voor subparagrafen en is 4 punten groter dan Kop 4.
– Kop 2 gebruik je voor paragrafen en is 4 punten groter dan Kop 3.
– Kop 1 gebruik je voor hoofdstukken en is 4 punten groter dan Kop 2.
Maak ook gebruik van nummers bij hoofdstukken, paragrafen en subparagrafen. Het gebruik van nummers heeft al een heel groot effect en laat de lezer zien hoe een tekst is opgebouwd. Dit kun je in onderstaande tekst al zien.
1. Nederland (hoofdstuk)
1.1. Gelderland (paragraaf)
1.1.1. Arnhem (subparagraaf)
1.1.2. Nijmegen (subparagraaf)
1.1.3. Tiel (subparagraaf)
1.1.4. Zutphen (subparagraaf)
1.2. Brabant (paragraaf)
1.3. Zeeland (paragraaf)
1.4. Limburg (paragraaf)
06. Gebruik zakelijke lettertypes
Lettertypes zijn de stem van je tekst. Wil jij worden aangesproken als een kleuter, clown of op een volwassen manier? Hoe serieus neem jij de afzender van een brief die is gezet in het lettertype Comic Sans (de Donald Duck letter). Welke van onderstaande teksten neem je het meest serieus? Comic Sans of het gebruik van andere zogenaamd grappige en feestelijke lettertypes in een zakelijke tekst is wat mij betreft gelijk aan het dragen van sokken met Donald Duck afbeeldingen onder een duur maatkostuum.
07. Gebruik systeemfonts in je tekstopmaak
Maak gebruik van lettertypes die standaard worden geleverd bij Windows, Office en OS X. Als je andere fonts gebruikt kan het voorkomen dat als je een document met een bepaald lettertype aan iemand mailt, de ontvangende partij niet over jouw lettertype beschikt. Dit kan ertoe leiden dat je opmaak verandert. Prima lettertypes met een eigentijdse uitstraling die veel worden gebruikt zijn: Georgia, Tahoma, Arial. Deze lettertypes zijn zo ontworpen dat ze ook op beeldschermen heel goed leesbaar zijn.
Optimaliseer je leestijd met snellezen
Je hebt je tekst geperfectioneerd, maar je voelt nog steeds de behoefte om sneller en effectiever informatie te begrijpen. Dit is waar snellezen een uitkomst kan bieden. Snellezen is niet zomaar een techniek, het is een manier om je brein te trainen om informatie sneller te verwerken en te onthouden. Het gaat niet alleen om het verhogen van je leessnelheid, maar ook om het verbeteren van je tekstbegrip. Met de juiste oefeningen en methoden kun je je leessnelheid aanzienlijk verhogen, zonder in te leveren op begrip. Dus, als je denkt dat je tekstopmaak al perfect is, maar je nog steeds op zoek bent naar manieren om je leestijd te optimaliseren, dan is het tijd om snellezen te overwegen.
Veelgestelde vragen
Wat is het verband tussen tekstopmaak en subvocaliseren?
De manier waarop een tekst is opgemaakt kan invloed hebben op subvocaliseren. Een goede tekstopmaak kan helpen om subvocaliseren te verminderen en je leessnelheid te verhogen. Het is belangrijk om te begrijpen hoe subvocaliseren werkt en hoe je het kunt minimaliseren voor een effectievere leeservaring.
Hoe kan ik mijn leessnelheid verbeteren door tekstopmaak?
Naast het begrijpen van je huidige leessnelheid, kan het aanpassen van de tekstopmaak je helpen sneller te lezen. Door gebruik te maken van technieken, zoals de Princeton-methode, kun je je leesvaardigheden verder verbeteren.
Wat is de relatie tussen tekstopmaak en breintraining?
Tekstopmaak speelt een cruciale rol in hoe ons brein informatie verwerkt. Door jezelf te trainen met breintraining, kun je leren hoe je teksten beter kunt begrijpen en onthouden. Dit gaat hand in hand met het optimaliseren van tekstopmaak voor een betere leeservaring.
Wat is de invloed van tekstopmaak?
De interactie tussen je brein, ogen en tekst is complex. Een effectieve tekstopmaak kan deze interactie verbeteren, waardoor je informatie sneller en efficiënter kunt verwerken. Het is essentieel om te weten hoe deze elementen samenwerken en hoe je ze kunt optimaliseren voor beter snellezen.
